با انواع ترمز موتور آشنا شوید (ABS،CBS،دیسکی،کاسه‌ای)

در دنیای هیجان‌انگیز موتورسیکلت، سیستم ترمز به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل برای ایمنی و کنترل این وسیله مورد توجه قرار می‌گیرد. اما چگونه این سیستم از یک مکانیزم ساده تا فناوری‌های پیشرفته مانند ABS و CBS تکامل یافته است؟ این مقاله به بررسی گسترده‌ای از انواع ترمز موتورسیکلت می‌پردازد، از ترمزهای دیسکی و کاسه‌ای گرفته تا فناوری‌های پیشرفته‌تری مانند ABS و CBS. همراه با بررسی مزایا و معایب هرکدام. این مقاله به شما کمک می‌کند تا علاوه بر اینکه با انواع سیستم ترمز در موتور سیکلت آشنا می‌شوید،  انتخاب مناسبی برای موتورسیکلت خود داشته باشید و از تجربه‌ ایمن و لذت‌بخشی از رانندگی بهره‌مند شوید.

 

1- سیستم ترمز ضد قفل (ABS)

سیستم ترمز ای بی اس یکی از معروف ترین سیستم ترمزها است که حتما نام آن را شنیده اید. چرا که ترمز ABS یکی از پیشرفته‌ترین سیستم های ترمز است که به دلیل بعضی ویژگی هایی که دارد، خیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این قسمت سیستم ترمز ABS و ویژگی های آن را باهم بررسی می‌کنیم.

 

مزایای سیستم ترمز ABS

• افزایش ایمنی: جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها و کاهش خطر لغزش و افتادن موتورسیکلت.
• کنترل بهتر: امکان کنترل بهتر موتورسیکلت در شرایط ترمزگیری شدید.
• کاهش فاصله ترمز: در برخی شرایط، ABS می‌تواند فاصله ترمز را کاهش دهد.

 

نقاط ضعف سیستم ترمز ABS

سیستم ترمز ضد قفل (ABS) با وجود مزایای بسیاری که در بهبود ایمنی و کنترل موتورسیکلت دارد، دارای چندین نکته منفی و محدودیت است که ممکن است برای برخی موتورسواران اهمیت داشته باشد. در ادامه به بررسی این نکات منفی می‌پردازیم:

• هزینه بالاتر: موتورسیکلت‌های مجهز به سیستم ABS معمولاً قیمت بالاتری نسبت به مدل‌های فاقد این سیستم دارند. این افزایش قیمت می‌تواند برای موتورسوارانی که به دنبال گزینه‌های اقتصادی‌تر هستند، چالش‌برانگیز باشد.
  سیستم ABS دارای قطعات الکترونیکی و هیدرولیکی پیچیده‌ای است که تعمیر و نگهداری آن‌ها ممکن است هزینه‌بر باشد. این مسئله می‌تواند هزینه‌های کلی مالکیت موتورسیکلت را افزایش دهد.
• وزن اضافه:
  سیستم ABS شامل سنسورها، واحد کنترل الکترونیکی (ECU)، واحد هیدرولیک و کابل‌های مربوطه است که همگی به وزن کلی موتور سیکلت اضافه می‌کنند. این افزایش وزن ممکن است برای موتورسوارانی که به دنبال عملکرد بالاتر و وزن کمتر هستند، نامطلوب باشد.
• حساسیت در شرایط خاص:
  سیستم ABS در شرایط جاده‌ای با سطوح بسیار لغزنده مانند برف، یخ یا شن ممکن است عملکرد بهینه‌ای نداشته باشد. در چنین شرایطی، برخی موتورسواران ترجیح می‌دهند کنترل بیشتری بر روی ترمزگیری داشته باشند.
  برای موتورسیکلت‌های آفرود که در مسیرهای ناهموار و خارج از جاده استفاده می‌شوند، ABS ممکن است مناسب نباشد. در این شرایط، کنترل دستی ترمز ها برای تنظیم دقیق فشار ترمز مورد نیاز است.
• احساس ترمزگیری متفاوت:
  برخی موتورسواران معتقدند که ترمزگیری با سیستم ABS حس متفاوتی نسبت به ترمزهای معمولی دارد. در هنگام فعال شدن ABS، ممکن است لرزش‌هایی احساس شود که شاید برای برخی موتورسواران نا آشنا یا نامطلوب باشد.
• پیچیدگی فناوری:
  سیستم ABS به دلیل استفاده از تکنولوژی پیشرفته، شامل قطعات الکترونیکی و مکانیکی پیچیده‌ای است. این پیچیدگی می‌تواند باعث افزایش احتمال بروز خرابی‌های فنی شود و نیاز به تعمیرات تخصصی داشته باشد.

با وجود نکات منفی سیستم ترمز ای بی اس، برای بسیاری از موتورسواران، مزایای ABS به ویژه در شرایط ترمزگیری ناگهانی و لغزنده، بیشتر از معایب آن اهمیت دارد. بنابراین شاید بتوان گفت که نقاط ضعف و محدودیت‌های ترمز ABS در برخی شرایط در مقایسه با مزایایی که ارائه می‌دهد قابل چشم پوشی است.

 

سیستم ترمز ABS چگونه عمل می‌کند؟

سیستم ترمز ضد قفل (ABS) مخفف Anti-lock Braking System یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های ایمنی در موتورسیکلت‌ها است که به منظور جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها و بهبود کنترل در هنگام ترمزگیری شدید طراحی شده است. این سیستم با استفاده از سنسورهای سرعت، واحد کنترل الکترونیکی (ECU) و واحد هیدرولیک، عملکرد پیچیده‌ای دارد که به‌طور خودکار فشار ترمز را تنظیم می‌کند تا از لغزش چرخ‌ها جلوگیری کند.

هنگامی که راننده پدال ترمز را فشار می‌دهد، سنسورهای سرعت نصب شده بر روی چرخ‌ها شروع به اندازه‌گیری سرعت چرخش چرخ‌ها می‌کنند. این سنسورها اطلاعات مربوط به سرعت چرخش چرخ‌ها را به واحد کنترل الکترونیکی (ECU) ارسال می‌کنند
ECU که به‌عنوان مغز سیستم عمل می‌کند، این اطلاعات را پردازش کرده و تحلیل می‌کند. اگر ECU تشخیص دهد که سرعت چرخش یکی از چرخ‌ها به طور ناگهانی کاهش یافته و احتمال قفل شدن وجود دارد، بلافاصله وارد عمل می‌شود. واحد کنترل الکترونیکی، سیگنال‌هایی را به واحد هیدرولیک ارسال می‌کند که وظیفه تنظیم فشار هیدرولیکی را بر عهده دارد. واحد هیدرولیک شامل پمپ‌ها و سوپاپ‌هایی است که فشار ترمز را به صورت دقیق کنترل می‌کنند.

با دریافت سیگنال از ECU، واحد هیدرولیک فشار ترمز را به‌ طور موقت کاهش می‌دهد تا چرخ‌ها قفل نشوند. این کاهش فشار از طریق باز کردن سوپاپ‌های کنترل فشار انجام می‌شود. پس از اینکه فشار ترمز کاهش یافت و خطر قفل شدن چرخ‌ها رفع شد،ECU دوباره فشار ترمز را افزایش می‌دهد تا ترمزگیری بهینه ادامه یابد. این فرایند کاهش و افزایش فشار ترمز به صورت بسیار سریع و پیوسته انجام می‌شود و تا زمانی که نیاز به ترمزگیری وجود دارد، ادامه دارد.

این عملکرد سریع و متناوب باعث می‌شود که چرخ‌ها در حالت تعادل باقی بمانند و قفل نشوند، که در نهایت به بهبود کنترل و ثبات موتورسیکلت منجر می‌شود. به طور کلی، سیستم ABS به طور خودکار و پیوسته فشار ترمز را بر اساس شرایط جاده و سرعت چرخش چرخ‌ها تنظیم می‌کند.

این سیستم با جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها، به راننده امکان می‌دهد تا کنترل بهتری بر روی موتورسیکلت داشته باشد و خطر لغزش و سقوط را به حداقل برساند. استفاده از ABS به ویژه در شرایط جاده‌ای لغزنده و در مواقع ترمزگیری ناگهانی، بهبود قابل توجهی در ایمنی و کارایی ترمزها ایجاد می‌کند.

 

2- سیستم ترمز CBS

درواقع CBS مخفف سه کلمه Combi-Brake System به معنای سیستم ترمز متحد است. در سیستم ترمز CBS فشار ترمز ، بین چرخ‌های جلو و عقب توزیع می‌شود تا موتور سوار ترمزگیری یکنواخت‌تری را تجربه کند. این سیستم برای موتورسیکلت‌های سبک و متوسط کاربرد دارد. در ادامه متن با مزایا، معایب و نحوه کار سیستم CBS آشنا می‌شوید.

 

مزایای سیستم ترمز CBS

سیستم ترمز ترکیبی (CBS) با مزایای فراوانی که در بهبود ایمنی، کنترل، کارایی و کاهش سایش دارد، به موتورسواران کمک می‌کند تا تجربه‌ای بهتر و ایمن‌تر داشته باشند. این سیستم به ویژه برای موتورسواران تازه‌کار و افرادی که تجربه کمتری دارند، بسیار مفید است و با ساده‌سازی فرایند ترمزگیری، کنترل بهتری بر موتورسیکلت فراهم می‌کند.

• توزیع یکنواخت نیروی ترمز
  سیستم CBS نیروی ترمز را به صورت یکنواخت بین چرخ‌های جلو و عقب توزیع می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود ترمزگیری یکنواخت‌تر و کنترل‌شده‌تری داشته باشید و از خطر لغزش یا قفل شدن چرخ‌ها جلوگیری شود.
• افزایش ایمنی
  این توزیع متعادل نیروز ترمز، باعث می‌شود که هر دو چرخ به طور همزمان و با نیروی متناسب ترمز بگیرند، که احتمال قفل شدن چرخ‌ها و لغزش را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. این موضوع به خصوص در شرایط اضطراری و ترمزگیری شدید اهمیت دارد، زیرا موتورسیکلت کنترل بیشتری دارد و احتمال سقوط کاهش می‌یابد.
• کنترل بهتر برای موتورسواران تازه‌کار
  موتورسواران تازه‌کار و افرادی که تجربه کمتری دارند، ممکن است در کنترل ترمزهای جداگانه جلو و عقب دچار مشکل شوند. سیستم CBS با ساده‌سازی فرایند ترمزگیری، به این موتورسواران کمک می‌کند تا کنترل بهتری بر موتورسیکلت خود داشته باشند.
• کاهش سایش لنت‌ها و دیسک‌های ترمز
  با توزیع متعادل نیروی ترمز، فشار روی لنت‌ها و دیسک‌های ترمز کاهش می‌یابد. این موضوع به کاهش سایش و افزایش عمر مفید قطعات ترمز کمک می‌کند، که در نهایت هزینه‌های نگهداری را کاهش می‌دهد.
• عملکرد مؤثر در شرایط مختلف جاده‌ای
  سیستم CBS در شرایط مختلف جاده‌ای، از جمله سطوح لغزنده و مرطوب، عملکرد مؤثری دارد. این سیستم به موتورسواران کمک می‌کند تا در هر شرایطی، از جمله باران یا سطوح ناهموار، ترمزگیری ایمن‌تری داشته باشند.
• کاهش استرس و خستگی موتورسوار
  سیستم CBS با ساده‌سازی فرایند ترمزگیری و بهبود کنترل موتورسیکلت، به کاهش استرس و خستگی موتورسوار کمک می‌کند. موتورسواران می‌توانند با اطمینان بیشتری بر روی جاده تمرکز کنند و از تجربه رانندگی لذت ببرند.

معایب سیستم ترمز CBS در موتورسیکلت‌ها

همان مواردی که برای سیستم ترمز ABS گفته شد، درباره این سیستم ترمز هم به چشم می‌آید. اما برای بسیاری از موتورسواران، مزایای CBS ممکن است از معایب آن پیشی بگیرد. در نهایت، انتخاب بین سیستم‌های ترمز باید بر اساس نیازها و شرایط خاص هر موتورسوار انجام شود.

 

زمان ترمزگیری در سیستم CBS چه اتفاقی می‌افتد؟

وقتی راننده پدال یا اهرم ترمز را فشار می‌دهد، در سیستم‌های ترمز معمولی، این نیرو به صورت مستقیم به چرخ جلو یا عقب منتقل می‌شود. این موضوع می‌تواند به خصوص برای موتورسواران تازه‌کار مشکل‌ساز باشد، زیرا ترمزگیری نامتعادل می‌تواند منجر به لغزش یا عدم کنترل مناسب شود. اما در سیستم CBS، شما همچین تجربه‌ای را نخواهید داشت.
در سیستم ترمز CBS نیرو به طور همزمان بین چرخ‌های جلو و عقب توزیع می‌شود. به عنوان مثال، وقتی پدال ترمز عقب فشار داده می‌شود، سیستم CBS به طور خودکار بخشی از نیروی ترمز را به چرخ جلو نیز منتقل می‌کند. این توزیع متعادل نیروی ترمز باعث می‌شود که موتورسیکلت هنگام ترمزگیری به طور یکنواخت‌تر و پایدارتر عمل کند و احتمال لغزش کاهش یابد.

 

3- سیستم ترمز کاسه ای

اگر سری به گذشته و تاریخ سیستم ترمز موتورسیکلت ها بزنیم، می‌بینیم که ترمزهای دیسکی جزو اولین سیستم های ترمز بودند. همانطور که از اسمش پیداست، این سیستم ترمز شامل یک کاسه و کفشک‌های ترمز است که با فشار آوردن به دیواره‌های داخلی کاسه، ترمزگیری انجام می‌شود. ترمزهای کاسه ای سیستم پیچیده ای ندارند و همین موضوع از نقاط مثبت این سیستم به حساب می‌آید.

 

مزایای سیستم ترمز کاسه‌ای

• ساختار ساده: این سیستم از ساختار ساده‌ای برخوردار است که باعث می‌شود تعمیر و نگهداری آن آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر باشد.
• هزینه پایین: ترمزهای کاسه‌ای به دلیل هزینه ساخت کمتر، انتخابی مناسب برای موتورسیکلت‌های ارزان‌قیمت هستند.
• استحکام بالا: این سیستم در برابر شرایط سخت و محیط‌های آلوده مقاوم‌تر است.
  در کنار مزایای این مدل، مواردی هم وجود دارند که جزو نکات منفی آن محسوب می‌شوند که با هم بررسی می کنیم.

 

معایب سیستم ترمز کاسه‌ای

درباره معایب سیستم ترمز کاسه ای، می‌توان به موضوعات زیر اشاره کرد:

• کارایی کمتر نسبت به ترمزهای دیسکی: ترمزهای کاسه‌ای معمولاً کارایی کمتری نسبت به ترمزهای دیسکی دارند و در شرایط ترمزگیری شدید ممکن است کارایی کمتری داشته باشند.
• گرم شدن سریع‌تر: این سیستم در شرایط ترمزگیری مداوم ممکن است سریع‌تر گرم شود و کارایی آن کاهش یابد.
• وزن زیاد: به دلیل ساختار و اجزای بیشتر، ترمزهای کاسه‌ای معمولاً سنگین‌تر از ترمزهای دیسکی هستند.

 

نگاهی دقیق تر به اجزا و نحوه کار ترمزهای کاسه ای

وقتی راننده پدال ترمز را فشار می‌دهد، فشار مکانیکی از طریق میله‌ها به سیلندر اصلی ترمز منتقل می‌شود. اینجا فشار مکانیکی به فشار هیدرولیکی تبدیل و از طریق خطوط ترمز به سیلندر چرخ‌ها منتقل می‌شود. سیلندر چرخ که بین کفشک‌ها قرار دارد، تحت تأثیر فشار هیدرولیکی قرار می‌گیرد و کفشک‌ها را به سمت دیواره داخلی کاسه ترمز فشار می‌دهد.

در نتیجه، کفشک‌ها با دیواره داخلی کاسه ترمز تماس پیدا می‌کنند و اصطکاک ایجاد می‌کنند. با این اصطکاکی که به وجود می‌آید، سرعت کم می‌شود و در نهایت موتورسیکلت می‌ایستد. پس از رها کردن پدال ترمز، فشار هیدرولیکی کاهش می‌یابد و فنر بازگرداننده، کفشک‌ها را به حالت اولیه بازمی‌گرداند.

 

4- ترمز دیسکی

ترمز دیسکی یکی از محبوب‌ترین سیستم‌های ترمز در موتورسیکلت‌هاست که از یک دیسک فلزی و یک کالیپر تشکیل شده است. این سیستم به دلیل کارایی بالا و دوام بیشتر، بسیار مورد توجه قرار گرفته است و تا حدودی می‌توان آن را جایگزینی برای سیستم ترمز کاسه‌ای دانست.

مزایای ترمز دیسکی:

• ترمزگیری قوی‌تر: عملکرد موثرتر نسبت به ترمزهای کاسه‌ای.
• خنک شدن سریع‌تر: دیسک‌ها سریع‌تر خنک می‌شوند و افت عملکرد کمتری دارند.
• نگهداری آسان‌تر: تعویض و نگهداری آسان‌تر پدهای ترمز.

 

معایب سیستم ترمز دیسکی در موتورسیکلت‌ها

سیستم ترمز دیسکی با وجود مزایای بسیاری که در بهبود کارایی ترمزگیری و افزایش ایمنی دارد، دارای معایب و محدودیت‌هایی نیز هست. هزینه بالاتر، سایش سریع‌تر لنت‌ها، احتمال تاب برداشتن دیسک‌ها، وزن بیشتر، پیچیدگی بیشتر و حساسیت به شرایط آب و هوایی از جمله معایب این سیستم هستند.

 

فرایند ترمزگیری در ترمزهای دیسکی

سیستم ترمز دیسکی در موتورسیکلت‌ها به این صورت کار می‌کند: هنگامی که کاربر پدال ترمز را فشار می‌دهد، فشار ایجاد شده از طریق سیستم ترمز به کالیپرها منتقل می‌شود. کالیپرها سپس لنت‌های ترمز را به دیسک فشار می‌دهند، که این باعث ایجاد اصطکاک بین لنت‌ها و دیسک می‌شود. از آنجا که اصطکاک باعث تولید گرما می‌شود، این فرایند انرژی حرکتی چرخ را به حرارت تبدیل می‌کند و سرعت چرخ را کاهش می‌دهد. در نهایت، این فرآیند به توقف موتورسیکلت منجر می‌شود.

 

تفاوت ترمز ABS و CBS در عملکرد و هدف آن‌ها است

عملکرد

• ABS (سیستم ترمز ضد قفل): این سیستم به طور خودکار فشار ترمز را تنظیم می‌کند تا از قفل شدن چرخ‌ها در هنگام ترمزگیری شدید جلوگیری کند. ABS باعث می‌شود که حتی در حین ترمز شدید، چرخ‌ها قفل نشوند و راننده کنترل بهتری روی موتور داشته باشد.
• CBS (سیستم ترمز ترکیبی): در CBS، وقتی یکی از ترمزها (معمولاً ترمز عقب) را فشار می‌دهید، به طور خودکار مقداری از فشار ترمز به چرخ جلو نیز منتقل می‌شود. این سیستم نیروی ترمز را بین هر دو چرخ توزیع می‌کند تا ترمزگیری یکنواخت‌تری داشته باشید.

هدف

• ABS: جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها و حفظ کنترل روی موتور در ترمزهای ناگهانی یا سطوح لغزنده.
• CBS: توزیع یکنواخت نیروی ترمز بین چرخ‌های جلو و عقب، مخصوصاً برای بهبود ترمزگیری در شرایط عادی و کمک به موتور سواران کم‌تجربه.

کاربرد

• ABS: بیشتر در موتور سیکلت‌های پرسرعت و پیشرفته استفاده می‌شود که نیاز به کنترل دقیق‌تری در ترمزگیری شدید دارند.
• CBS: اغلب در موتور سیکلت‌های کوچکتر و اقتصادی به کار می‌رود که عملکرد ساده‌تر و مناسب‌تری برای کاربران روزمره دارند.